Auteur: Hans Hollestelle
Inleiding
Wat overkwam de bemanning van vliegtuigen die in de Tweede Wereldoorlog neerkwamen in de Noordoostpolder? Soms kon er een noodlanding worden gemaakt in de blubber van de pas drooggevallen polder. Anderen overleefden het als ze zich op tijd met hun parachute in veiligheid konden brengen. Velen vonden echter hier hun dood.
Het verhaal van Cottam
Het bijgaande verhaal is in 2000 opgeschreven door de navigator Bill Cottam van Lancaster Mk.III JA 702 “Z for Zebra” die op 30 januari 1944 neerstortte bij Tollebeek. Het toestel was op weg terug naar Engeland na een bombardementsvlucht boven Berlijn maar werd uit de lucht geschoten door de Duitse Messerschmitt Bf 110-G-4 nachtjager van Oberleutnant Hans-Heinz Augenstein van 7./NJG1 (Nacht Jager Gruppe 1).
Na een duikvlucht kon de Nieuw-Zeelandse gezagvoerder en piloot Jack Rule het toestel nog weer onder controle krijgen, maar hij had nog niet het bevel gegeven om het toestel per parachute verlaten of het toestel brak in de lucht in tweeën.
Coyne & Cottam
Navigator Bill Cottam en de boordwerktuigkundige Paddy Coyne, die hun werkplek hadden op de plek waar het toestel in tweeën brak, werden de lucht in geslingerd maar konden zich met hun parachute redden. De rest van de bemanning had geen schijn van kans om vallend nog uit de twee helften van het vliegtuig te komen. Het toestel stortte neer op een plek iets ten noorden van het huidige Tollebeek waar nu de Zuidermiddenweg ligt.
De bemanning ligt sindsdien in Vollenhove begraven.
Het verzet helpt
Bill Cottam en Paddy Coyne werden geholpen door leden van het verzet uit Emmeloord. Ze werden ’s nachts clandestien met een ambulance naar Oostermeer in Friesland gebracht waar ze een half jaar ondergedoken hebben gezeten bij de plaatselijke huisarts Dr. Van Leeuwen. Vervolgens werden ze met een ontsnappingslijn via de heer De Cock in Kaatsheuvel per trein naar België overgebracht waar ze in Antwerpen door verraad tegen de lamp liepen.
Krijgsgevangen
Bill Cottam en Paddy Coyne werden, na te zijn verraden in Antwerpen, gearresteerd door de Duitsers en zaten de rest van de oorlog uit in verscheidene krijgsgevangenkampen voor ze in het voorjaar van 1945 door de Russen werden bevrijd.
Monument
Op het propeller-monument in Marknesse wordt de gesneuvelde bemanning van twee vliegtuigen herdacht. Een Wellington Mk.Ic (R1757) DX-X die op 12 oktober 1941 neerstortte langs de Baarloseweg en de hier beschreven Lancaster Mk.III Z Zebra (JA702 GT-Z) die op 30 januari 1944 bij Tollebeek neerkwam, iets ten noorden van het dorp.
Verhaal van Cottam
Bill Cottam was navigator bij het 156e squadron Pathfinders (verkenners) die vlogen vanaf vliegveld Warboys in Cambridgeshire, Engeland. Hij was 23 jaar toen hij boven Tollebeek uit de lucht viel met zijn parachute. Hij was 79 toen hij zijn verhaal “From Kirkham to Krakow” in 2000 opschreef. Het bijgaande verhaal is het verslag van zijn omzwervingen van Kirkham, waar hij werd geboren tot Krakau in Polen waar hij in krijgsgevangenschap kwam.
Veel plezier met lezen!
Link: Cottam Boekje 5b Tollebeek
Bronnen:
Oude foto’s: www.teunispats.nl
Kleurenfoto’s: Hans Hollestelle