Auteur: Marjon Fleurbaaij-Janse
Inleiding
Het No.303 Fighter Squadron RAF werd op 2 augustus 1940 opgericht als onderdeel van een overeenkomst tussen de Poolse regering in ballingschap en het Britse gezag. Het Squadron werd bemand met piloten van de Poolse luchtmacht, die in de het voorjaar en de zomer van 1940 in het kielzog van hun regering in Groot-Brittanië arriveerden.
De Poolse piloten stonden tijdens de oorlog onder Brits bevel. Op 6 juni 1944, D-Day, vloog het Squadron meerdere keren op de stranden in Normandië om luchtoverwicht te veroveren en te behouden. Op 26 september verhuisde het Fighter Squadron naar RAF Coltishall in het Engelse graafschap Norfolk van waaruit het operaties uitvoerde op Duitse lanceerplaatsen van V1- en V2-raketten in Nederland.
13 oktober 1944
Op 13 oktober steeg een formatie van het No. 303 Squadron van de Royal Air Force (RAF) om 13:00 uur op van vliegveld Coltishall voor een lange afstandsvlucht. Boven Nederland kreeg de Spitfire Mk IX met serienummer BS534 en code RF-Y motorpech. Dit vliegtuig werd bemand door Sgt. Kazimierz Stankiewicz.
P/O Miroslaw Szelestowski, de leider van de eenheid, rapporteerde bij terugkomst op de basis het volgende: “Tijdens de vlucht boven de polder op 7000 ft (2.143 m) hoogte, merkte ik dat één van de toestellen in de formatie was teruggevallen. Achter dit toestel was een lange sliert witte rook te zien en op dat moment zei Stankiewicz over de radio, dat hij ging landen omdat de motor niet meer functioneerde. Ik ben achter hem gaan vliegen en heb gezien dat hij een buiklanding maakte op geaccidenteerd terrein waar veel struiken stonden. In de omgeving was geen beter terrein en geen hulp van burgers. Na de landing heeft Stankiewicz via de radio gemeld dat alles in orde was en vroeg wat hij moest doen. Squadron leader P/O B.H. Drobinski heeft hem bevolen in zuidelijke richting te gaan”. Verder vermeldde Szelestowski: “Dit vond plaats in de polder, 5 mijl (8 km) ten oosten van Urk om 15:15 uur”.
Naar Kamp Zwartemeer
Twee jonge mannen uit Kampen, L. Wit en H. van Putten, waren in de Noordoostelijke polder, zoals de Noordoostpolder toentertijd genoemd werd, aan het werk om aan de arbeitseinsatz in Duitsland te ontkomen. Zij hadden gezien dat de Spitfire ten zuiden van Schokland een noodlanding had gemaakt en schoten de geallieerde vlieger te hulp. Sgt. Stankiewicz werd naar opperwachtmeester der Koninklijke Marechaussee J.T. den Besten op de politiepost in Ramspol gebracht waar hij burgerkleding kreeg van T.H. Nieuwenhuis uit IJsselmuiden. Daarna werd de piloot achterop de fiets naar kamp Zwartemeer vervoerd dat tussen Ramspol en Kadoelen lag.
Na enkele dagen werd hij ondergebracht in de Centrale werkplaats van de Directie Wieringermeer bij kamp Vollenhove. Het was de bedoeling Stankiewicz vanuit Vollenhove naar bevrijd gebied te laten vertrekken maar door verraad op de pilotenlijn kon dit niet doorgaan.
Soetendal’s hulp
Begin november werd Stankiewicz door Wiebe Soetendal, districtscommandant van de binnenlandse strijdkrachten, achterop de motor naar Kampen gebracht. Daar heeft hij op 6 verschillende adressen ondergedoken gezeten.
Amerikaanse boordschutters uit bommenwerper – U.S.A., sept ’43 (08 Oct 1943, Elton F. Kevil and Theodore J. Sysol)
Jachtvlieger Barlo – U.S.A., april ’44 (23 Apr 1944, James E. Barlow)
William Owen boordschutter bommenwerper U.S.A., juli ’44 (29 juni 1944, William Franklin Owens Jr.)
Poolse jachtvlieger Stankiewicz – R.A.F., sept. ’44 (13 oktober 1944, Kazimierz Stankiewicz)
(Bron: “Vragenlijst” – Dirk Kuiper, Vollenhove, 14 jan 1946, www.teunispats.nl)
Bevrijding
Op 13 februari 1945 verliet Stankiewicz Kampen. Via de Biesbosch bereikte hij, met 3 andere geallieerde vliegers, in de nacht van 12 op 13 maart bevrijd gebied.
Verhoor
IS9 was de uitvoerende tak van de MI9, de Britse militaire inlichtingendienst sectie 9, die verantwoordelijk was voor hulp aan het verzet in de door de Duitsers bezette gebieden. Daarnaast was de afdeling verantwoordelijk voor het terughalen van geallieerde soldaten en piloten die achter de Duitse linies waren terechtgekomen.
Op 13 maart 1945 heeft IS9 een rapport opgemaakt waarin Sergeant Kazimierz Stankiewicz meldde: “Noodlanding in hoog gras: ik koos een plek uit en maakte een noodlanding met het toestel. Ik dacht dat het vlak land was, maar het bleek drooggevallen grond met hoog gras van zeker 2 meter. Afgezien van dat ik mijn schouder had gestoten was ik ongedeerd. Ik probeerde het vliegtuig in brand te steken, maar ik kon geen brandbommen vinden. Ik gooide mijn parachute, harnas en vliegersjack verderop in het hoge gras, liep een stuk van het vliegtuig vandaan en ging een sigaret zitten roken”.
Contact met burgers
“Even later kwamen twee Nederlandse jongens naar mij toe, die mij hadden zien landen. Ik zei ze dat alles OK was. Zij brachten mij naar een politiebureau iets verderop, waar ik wat kleren van een politieman kreeg. Nadat ik mij had omgekleed namen de jongens mij mee naar een werkplaats waar ik vijf dagen bleef”.
Oude Duitsers
Op de website ‘Schokland door de eeuwen heen’ staat het volgende te lezen: “Ten zuiden van Emmeloord was een Duitse luchtwachtpost gevestigd, die bemand was door een aantal Oostenrijkers. Deze tot Duitse dienst gedwongen mannen waren bijna even oud als het eiland. Ook verder pasten ze zich wonder goed aan bij de polder. Ze hadden een even grote hekel aan Herr Hitler als de andere polderbewoners. Een voor hun voeten neergestort vliegtuig ontdekten ze pas als de vlieger was gevlucht. Vliegtuigen trachtten vaak een noodlanding uit te stellen tot de rand van de rietzee. De bemanning was zeker van een goed onthaal en een gastvrije schuilplaats in het Nederlands Onderduikers Paradijs. Vaak waren, voordat de Duitsers ter plaatse waren, de voor de ondergrondse waardevolle artikelen als zender en bewapening verdwenen. Zo lag in die tijd direct achter Schokland een Spitfire-jager, die niet meer was dan een casco (beter een karkas) met motor”.
Na de oorlog
Omdat de Poolse oorlogsvliegers na de Duitse capitulatie door de communistische machtsovername in hun vaderland al snel tot personae non gratae werden bestempeld vestigde Kazimierz Stankiewicz, geboren op 23 maart 1920 in Polen, zich in Australië waar hij op 7 juli 1989 op 69-jarige leeftijd overleed.
Met dank aan Wolter Noordman, schrijver van ‘Ondergedoken op de Veluwe’ voor het toesturen van informatie waaronder de uit het Pools vertaalde rapportage van P/O Szelestowski en het E&E rapport d.d 13 maart 1945 van IS9.
Bronnen:
www.flevolanderfgoed.nl
en.wikipedia.org
forums.ubi.com
en.wikipedia.org
www.emmeloord.info
www.teunispats.nl